Tradition and Worship
(Mark 7:1-13)

1Τότε (Then) προσέρχονται (come) τῷ (-) Ἰησοῦ (to Jesus) ἀπὸ (from) Ἱεροσολύμων (Jerusalem) Φαρισαῖοι (Pharisees) καὶ (and) γραμματεῖς (scribes), λέγοντες (saying), 2“Διὰ (Because of) τί (why) οἱ (the) μαθηταί (disciples) σου (of You) παραβαίνουσιν (break) τὴν (the) παράδοσιν (tradition) τῶν (of the) πρεσβυτέρων (elders)? οὐ (Not) γὰρ (for) νίπτονται (they wash) τὰς (the) χεῖρας (hands) ‹αὐτῶν› (of them) ὅταν (when) ἄρτον (bread) ἐσθίωσιν (they shall eat).”

3Ὁ (-) δὲ (And) ἀποκριθεὶς (answering) εἶπεν (He said) αὐτοῖς (to them), “Διὰ (Because of) τί (why) καὶ (also) ὑμεῖς (you) παραβαίνετε (break) τὴν (the) ἐντολὴν (commandment) τοῦ (-) Θεοῦ (of God) διὰ (on account of) τὴν (the) παράδοσιν (tradition) ὑμῶν (of you)? 4ὁ (-) γὰρ (For) Θεὸς (God) εἶπεν (commanded), ‘Τίμα (Honor) τὸν (the) πατέρα (Father) καὶ (and) τὴν (the) μητέρα (mother)’a καί (and), ‘Ὁ (The one) κακολογῶν (speaking evil of) πατέρα (father) ἢ (or) μητέρα (mother), θανάτῳ (in death) τελευτάτω (must end).’b 5ὑμεῖς (You) δὲ (however) λέγετε (say), ‘Ὃς (Whoever) ἂν (-) εἴπῃ (shall say) τῷ (to the) πατρὶ (father) ἢ (or) τῇ (the) μητρί (mother), “Δῶρον (It is a gift), ὃ (whatever) ἐὰν (if) ἐξ (by) ἐμοῦ (me) ὠφεληθῇς (you might be profited),” 6οὐ (no) μὴ (not) τιμήσει (he shall honor) τὸν (the) πατέρα (father) αὐτοῦ (of himself) 〈ἢ (or) τὴν (the) μητέρα (mother) αὐτοῦ〉 (of himself).’ καὶ (And) ἠκυρώσατε (you made void) τὸν (the) λόγον (commandment) τοῦ (-) Θεοῦ (of God) διὰ (on account of) τὴν (the) παράδοσιν (tradition) ὑμῶν (of you)! 7ὑποκριταί (Hypocrites)! καλῶς (Rightly) ἐπροφήτευσεν (prophesied) περὶ (concerning) ὑμῶν (you) Ἠσαΐας (Isaiah), λέγων (saying),

8‘Ὁ (The) λαὸς (people) οὗτος (this), τοῖς (with the) χείλεσίν (lips) με (Me) τιμᾷ (it honors);

Ἡ (the) δὲ (however) καρδία (heart) αὐτῶν (of them), πόρρω (far away) ἀπέχει (is kept) ἀπ’ (from) ἐμοῦ (Me);

9Μάτην (in vain) δὲ (then) σέβονταί (they worship) με (Me),

Διδάσκοντες (teaching as) διδασκαλίας (doctrines) ἐντάλματα (the precepts) ἀνθρώπων (of men).’c”

What Defiles a Man
(Mark 7:14-23)

10Καὶ (And) προσκαλεσάμενος (having called to Him) τὸν (the) ὄχλον (crowd), εἶπεν (He said) αὐτοῖς (to them), “Ἀκούετε (Hear) καὶ (and) συνίετε (understand)! 11οὐ (Not) τὸ (what) εἰσερχόμενον (is entering) εἰς (into) τὸ (the) στόμα (mouth) κοινοῖ (defiles) τὸν (the) ἄνθρωπον (man); ἀλλὰ (but) τὸ (that) ἐκπορευόμενον (going forth) ἐκ (out of) τοῦ (the) στόματος (mouth), τοῦτο (this) κοινοῖ (defiles) τὸν (the) ἄνθρωπον (man).”

12Τότε (Then) προσελθόντες (having come near), οἱ (the) μαθηταὶ (disciples) λέγουσιν (said) αὐτῷ (to Him), “Οἶδας (Know You) ὅτι (that) οἱ (the) Φαρισαῖοι (Pharisees), ἀκούσαντες (having heard) τὸν (the) λόγον (saying), ἐσκανδαλίσθησαν (were offended)?”

13Ὁ (-) δὲ (And) ἀποκριθεὶς (answering) εἶπεν (He said), “Πᾶσα (Every) φυτεία (plant) ἣν (that) οὐκ (not) ἐφύτευσεν (has planted) ὁ (the) Πατήρ (Father) μου (of Me) ὁ (-) οὐράνιος (Heavenly), ἐκριζωθήσεται (it will be rooted up). 14ἄφετε (Leave) αὐτούς (them)! τυφλοί (Blind) εἰσιν (they are) ὁδηγοί (guides) τυφλῶν (of the blind).d τυφλὸς (Blind) δὲ (now) τυφλὸν (blind) ἐὰν (if) ὁδηγῇ (they lead), ἀμφότεροι (both) εἰς (into) βόθυνον (a pit) πεσοῦνται (will fall).”

15Ἀποκριθεὶς (Answering) δὲ (then), ὁ (-) Πέτρος (Peter) εἶπεν (said) αὐτῷ (to Him), “Φράσον (Explain) ἡμῖν (to us) τὴν (the) παραβολήν (parable) ‹ταύτην› (this).”

16Ὁ (-) δὲ (And) εἶπεν (He said), “Ἀκμὴν (Still) καὶ (also) ὑμεῖς (you) ἀσύνετοί (without understanding) ἐστε (are)? 17οὐ (Not yet) νοεῖτε (understand you) ὅτι (that) πᾶν (everything) τὸ (-) εἰσπορευόμενον (entering) εἰς (into) τὸ (the) στόμα (mouth), εἰς (into) τὴν (the) κοιλίαν (stomach) χωρεῖ (goes), καὶ (and) εἰς (into) ἀφεδρῶνα (the sewer) ἐκβάλλεται (is cast out)? 18τὰ (The things) δὲ (however) ἐκπορευόμενα (going forth) ἐκ (out of) τοῦ (the) στόματος (mouth), ἐκ (out of) τῆς (the) καρδίας (heart) ἐξέρχεται (come forth), κἀκεῖνα (and these) κοινοῖ (defile) τὸν (the) ἄνθρωπον (man). 19ἐκ (Out of) γὰρ (for) τῆς (the) καρδίας (heart) ἐξέρχονται (come forth) διαλογισμοὶ (thoughts) πονηροί (evil), φόνοι (murders), μοιχεῖαι (adulteries), πορνεῖαι (sexual immorality), κλοπαί (thefts), ψευδομαρτυρίαι (false testimonies), βλασφημίαι (slanders). 20ταῦτά (These) ἐστιν (are) τὰ (the things) κοινοῦντα (defiling) τὸν (the) ἄνθρωπον (man); τὸ (-) δὲ (but) ἀνίπτοις (with unwashed) χερσὶν (hands) φαγεῖν (to eat), οὐ (not) κοινοῖ (defiles) τὸν (the) ἄνθρωπον (man).”

The Faith of the Canaanite Woman
(Mark 7:24-30)

21Καὶ (And) ἐξελθὼν (having gone forth) ἐκεῖθεν (from there), ὁ (-) Ἰησοῦς (Jesus) ἀνεχώρησεν (withdrew) εἰς (to) τὰ (the) μέρη (district) Τύρου (of Tyre) καὶ (and) Σιδῶνος (Sidon). 22καὶ (And) ἰδοὺ (behold), γυνὴ (a woman) Χαναναία (Canaanite) ἀπὸ (from) τῶν (the) ὁρίων (region) ἐκείνων (same), ἐξελθοῦσα (having approached), ἔκραζεν (was crying out), λέγουσα (saying), “Ἐλέησόν (Have mercy on) με (me), Κύριε (Lord), υἱὸς (Son) Δαυίδ (of David); ἡ (the) θυγάτηρ (daughter) μου (of me) κακῶς (miserably) δαιμονίζεται (is possessed by a demon).”

23Ὁ (-) δὲ (And) οὐκ (not) ἀπεκρίθη (He answered) αὐτῇ (her) λόγον (a word). καὶ (And) προσελθόντες (having come to him), οἱ (the) μαθηταὶ (disciples) αὐτοῦ (of Him) ἠρώτουν (were imploring) αὐτὸν (Him), λέγοντες (saying), “Ἀπόλυσον (Dismiss) αὐτήν (her), ὅτι (for) κράζει (she cries out) ὄπισθεν (after) ἡμῶν (us)!”

24Ὁ (-) δὲ (And) ἀποκριθεὶς (answering) εἶπεν (He said), “Οὐκ (Not) ἀπεστάλην (I was sent), εἰ (if) μὴ (not) εἰς (to) τὰ (the) πρόβατα (sheep) τὰ (-) ἀπολωλότα (being lost) οἴκου (of the house) Ἰσραήλ (of Israel).”

25Ἡ (-) δὲ (And) ἐλθοῦσα (having come), προσεκύνει (she was worshiping) αὐτῷ (Him), λέγουσα (saying), “Κύριε (Lord), βοήθει (help) μοι (me)!”

26Ὁ (-) δὲ (And) ἀποκριθεὶς (answering), εἶπεν (He said), “Οὐκ (Not) ἔστιν (it is) καλὸν (right) λαβεῖν (to take) τὸν (the) ἄρτον (bread) τῶν (of the) τέκνων (children), καὶ (and) βαλεῖν (to cast it) τοῖς (to the) κυναρίοις (dogs).”

27Ἡ (-) δὲ (And) εἶπεν (she said), “Ναί (Yes), κύριε (Lord); καὶ (even) γὰρ (however) τὰ (the) κυνάρια (dogs) ἐσθίει (eat) ἀπὸ (of) τῶν (the) ψιχίων (crumbs) τῶν (-) πιπτόντων (falling) ἀπὸ (from) τῆς (the) τραπέζης (table) τῶν (of the) κυρίων (masters) αὐτῶν (of them).”

28Τότε (Then) ἀποκριθεὶς (answering), ὁ (-) Ἰησοῦς (Jesus) εἶπεν (said) αὐτῇ (to her), “Ὦ (O) γύναι (woman), μεγάλη (great is) σου (of you) ἡ (the) πίστις (faith)! γενηθήτω (Be it) σοι (to you) ὡς (as) θέλεις (you desire).” καὶ (And) ἰάθη (was healed) ἡ (the) θυγάτηρ (daughter) αὐτῆς (of her) ἀπὸ (from) τῆς (the) ὥρας (hour) ἐκείνης (that).

The Feeding of the Four Thousand
(Mark 8:1-10)

29Καὶ (And) μεταβὰς (having departed) ἐκεῖθεν (from there), ὁ (-) Ἰησοῦς (Jesus) ἦλθεν (went) παρὰ (along) τὴν (the) θάλασσαν (Sea) τῆς (-) Γαλιλαίας (of Galilee); καὶ (and) ἀναβὰς (having gone up) εἰς (on) τὸ (the) ὄρος (mountain), ἐκάθητο (He was sitting) ἐκεῖ (there). 30καὶ (And) προσῆλθον (came) αὐτῷ (to Him) ὄχλοι (crowds) πολλοὶ (great), ἔχοντες (having) μεθ’ (with) ἑαυτῶν (them) χωλούς (lame), κυλλούς (crippled), ⇔ τυφλούς (blind), κωφούς (mute), καὶ (and) ἑτέρους (others) πολλούς (many), καὶ (and) ἔρριψαν* (they placed) αὐτοὺς (them) παρὰ (at) τοὺς (the) πόδας (feet) αὐτοῦ (of Him), καὶ (and) ἐθεράπευσεν (He healed) αὐτούς (them); 31ὥστε (so that) τὸν (the) ὄχλον (crowd) θαυμάσαι (marveled), βλέποντας (seeing) κωφοὺς (mute) λαλοῦντας (speaking), κυλλοὺς (crippled) ὑγιεῖς (restored), καὶ (and) χωλοὺς (lame) περιπατοῦντας (walking), καὶ (and) τυφλοὺς (blind) βλέποντας (seeing); καὶ (and) ἐδόξασαν (they glorified) τὸν (the) Θεὸν (God) Ἰσραήλ (of Israel).

32Ὁ (-) δὲ (And) Ἰησοῦς (Jesus), προσκαλεσάμενος (having called to him) τοὺς (the) μαθητὰς (disciples) αὐτοῦ (of Him), εἶπεν (said), “Σπλαγχνίζομαι (I am moved with compassion) ἐπὶ (toward) τὸν (the) ὄχλον (crowd), ὅτι (because) ἤδη (already) ἡμέραι (days) τρεῖς (three) προσμένουσίν (they continue) μοι (with Me), καὶ (and) οὐκ (nothing) ἔχουσιν (have) τί (that) φάγωσιν (they might eat); καὶ (and) ἀπολῦσαι (to send away) αὐτοὺς (them) νήστεις (hungry), οὐ (not) θέλω (I am willing), μή‿ (not) ποτε (lest) ἐκλυθῶσιν (they faint) ἐν (on) τῇ (the) ὁδῷ (way).”

33Καὶ (And) λέγουσιν (say) αὐτῷ (to Him) οἱ (the) μαθηταί (disciples), “Πόθεν (From where) ἡμῖν (to us) ἐν (in) ἐρημίᾳ (a secluded place), ἄρτοι (loaves) τοσοῦτοι (so many) ὥστε (as) χορτάσαι (to satisfy) ὄχλον (a crowd) τοσοῦτον (so great).”

34Καὶ (And) λέγει (says) αὐτοῖς (to them) ὁ (-) Ἰησοῦς (Jesus), “Πόσους (How many) ἄρτους (loaves) ἔχετε (have you)?”

Οἱ (-) δὲ (And) εἶπαν (they said), “Ἑπτά (Seven), καὶ (and) ὀλίγα (a few) ἰχθύδια (small fish).”

35Καὶ (And) παραγγείλας (He having commanded) τῷ (the) ὄχλῳ (crowds) ἀναπεσεῖν (to sit down) ἐπὶ (on) τὴν (the) γῆν (ground), 36ἔλαβεν (having taken) τοὺς (the) ἑπτὰ (seven) ἄρτους (loaves) καὶ (and) τοὺς (the) ἰχθύας (fish), καὶ (and) εὐχαριστήσας (having given thanks), ἔκλασεν (He broke them) καὶ (and) ἐδίδου (was giving) τοῖς (to) μαθηταῖς (disciples), οἱ (-) δὲ (and the) μαθηταὶ (disciples) τοῖς (to the) ὄχλοις (crowd).

37Καὶ (And) ἔφαγον (ate) πάντες (all) καὶ (and) ἐχορτάσθησαν (were satisfied); καὶ (and) τὸ (that) περισσεῦον (being over and above) τῶν (of the) κλασμάτων (fragments), ἦραν (they took up) ἑπτὰ (seven) σπυρίδας (baskets) πλήρεις (full). 38οἱ (Those) δὲ (then) ἐσθίοντες (eating) ἦσαν (were) τετρακισχίλιοι (four thousand) ἄνδρες (men), χωρὶς (besides) γυναικῶν (women) καὶ (and) παιδίων (children).

39Καὶ (And) ἀπολύσας (having dismissed) τοὺς (the) ὄχλους (crowds), ἐνέβη (He entered) εἰς (into) τὸ (the) πλοῖον (boat) καὶ (and) ἦλθεν (came) εἰς (to) τὰ (the) ὅρια (region) Μαγαδάν (of Magadan).